Descartes-Huygensprijs: interview met Rampal Etienne, Nederlands evolutionair ecoloog

Rampal Etienne is evolutionair wetenschapper en geïnteresseerd in de relatie tussen evolutie en verschillende diersoorten, planten en bacteriën. Hij heeft de Frans-Nederlandse Descartes-Huygensprijs 2020 van de Franse regering en het Institut français des Pays-Bas ontvangen, waardoor hij zijn onderzoekssamenwerking kon voortzetten met Franse onderzoekers.

U zet zich al enkele jaren in voor samenwerking tussen Franse en Nederlandse onderzoekers. Kunt u ons meer vertellen over deze samenwerking?

“Na mijn promotie in 2002 ben ik me gaan richten op biodiversiteitsmodellen, met name het neutrale model waarover in 2001 een boek verscheen van Steve Hubbell. Deze Amerikaanse ecoloog bracht daarmee de ecologie in beroering, omdat hij de stelling innam dat heel veel van de patronen die we om ons heen zien verklaard kunnen worden zonder dat we verschillen tussen soorten hoeven aan te nemen (vandaar de term neutraal). Dit wekte mijn belangstelling en ook die van een aantal Franse onderzoekers, onder wie Jérôme Chave en François Munoz, met wie ik de theorie van Hubbell in eerste instantie verder heb ontwikkeld (samenwerkend met collega’s uit andere landen). In 2007 schreef ik een artikel waarin ik liet zien dat een bepaalde aanname in de theorie overbodig was, en dat de theorie dus nog algemener was dan Hubbell voorstelde. Ik kreeg toen een email van Bart Haegeman die zei dat het nog algemener kon, en of we daar samen eens over konden praten. Dat was het begin van een heel plezierige en vruchtbare samenwerking. Bart is een Belg die al jaren in Frankrijk werkt, eerst in Narbonne, later in Montpellier en nu in Moulis. Ik heb hem diverse malen bezocht, en hij mij in Groningen, financieel ondersteund door het PHC Van Gogh programma dat reisbeurzen verstrekt. Op mijn reizen nam ik vaak PhD studenten en postdocs mee zodat zij ook kennis konden maken met de in Frankrijk gevestigde onderzoekers. We hebben onder meer gekeken naar verschillende varianten van het neutrale model, maar ook naar modellen die gebruik maken van entropiemaximalisatie, en naar eilanddiversificatiemodellen. Bart is, net als ik overigens, een fysicus van origine, die de wiskundige problemen die we tegenkomen als een ingenieur aanpakt. In onze discussies bekijken we de problemen van allerlei kanten om tot een oplossing te komen. Met de Descartes-Huygens prijs wil ik de samenwerking verder uitbouwen, en daarbij ook andere in Frankrijk gevestigde onderzoekers betrekken, in bijvoorbeeld Lyon, Parijs en Lille.”

Met de Descartes-Huygens prijs wil ik de samenwerking verder uitbouwen, en daarbij ook andere in Frankrijk gevestigde onderzoekers betrekken.

Uw onderzoek is gericht op de manier waarop de biocoenose van allerlei soorten organismen de ontwikkeling van nieuwe soorten beïnvloedt. Kunt u dit kort aan ons uitleggen?

“Ik gebruik zelf het woord “biocoenose” nooit. Ik noem het de “levensgemeenschap”. Het idee is dat individuen in een levensgemeenschap leven die kan bestaan uit verschillende soorten. Als deze individuen dezelfde voedselbron hebben, dan zullen zij met elkaar moeten concurreren. Deze concurrentie kan leiden tot soortvorming. Nu kijk ik niet in detail naar het mechanisme van deze soortvorming. Dat is een heel specialistisch veld. Ik ben met name geïnteresseerd in de vraag of er een invloed van de levensgemeenschap op de soortvormingssnelheid is. Om die vraag te beantwoorden ontwikkel ik methoden om dit te kunnen afleiden uit de vertakkingspatronen van de evolutionaire stambomen die we kunnen reconstrueren uit DNA van de organismen. Voor mijn werk aan eilanden kun je een vergelijkbare vraag stellen: heeft de levensgemeenschap op het eiland invloed op de kolonisatie van het eiland en op de soortvorming? En op welke manier? Hebben alle soorten evenveel invloed op elkaar, of hangt dit af van de verwantschap tussen de soorten, of juist niet?”

Wat zijn uw plannen voor de toekomst wanneer uw project in Nederland ten einde loopt?

“De bedoeling is natuurlijk dat de samenwerking stand blijft houden. Door corona hebben we nog beter geleerd op afstand samen te werken, maar dat blijft toch wat beperkt. Om goed te kunnen brainstormen, of samen te werken aan een (wiskundig) probleem, is fysieke interactie met een blackboard of een whiteboard toch echt veel beter. Dus ik hoop dat we nog meer werkbezoeken in de toekomst kunnen afleggen, gesteund door de Descartes Huygensprijs, PHC Van Gogh-programma of andere subsidies. Met Bart heb ik samen een PhD student begeleid en ik hoop dat een dergelijke gezamenlijke begeleiding in de toekomst weer zal plaatsvinden. We hebben grote stappen gemaakt met zijn promotieonderzoek, maar er zijn nog altijd onbeantwoorde vragen waar we nog verder aan kunnen werken.”

---

Over

De Descartes-Huygensprijs, die in 1995 door de Franse en de Nederlandse regering is ingesteld, wordt elk jaar toegekend aan één Franse en één Nederlandse wetenschapper van internationale faam, als erkenning voor hun werk en hun bijdrage aan de Frans-Nederlandse samenwerking.

Biografie